Người gìn giữ bản sắc làng nghề

Nghệ nhân Nguyễn Viết Nam (bên phải)

Nghệ nhân Nguyễn Viết Nam là người con của làng Phò Trạch, ông đã gắn bó cả cuộc đời mình với nghề đan đệm. Dù năm nay ông đã bước sang tuổi lục tuần, sức khoẻ không còn như thời thanh niên, nhưng hàng ngày ông vẫn miệt mài tự mình mày mò nghiên cứu cách thức tạo ra các sản phẩm mới. Ông luôn trăn trở với câu hỏi làm thế nào để bảo tồn và phát triển nghề đan cỏ bàng, và giúp bà con trong làng có thể sống được với nghề.

Ông thấy rằng mặc dù sản xuất sản phẩm từ cỏ bàng đòi hỏi nhiều thời gian và công sức, nhưng thu nhập lại không tương xứng với những gì bỏ ra. Cuộc sống của những người thợ thủ công vẫn còn khó khăn.

Từ những trăn trở đó, ông dành nhiều năm tìm đến các làng nghề truyền thống để học hỏi kinh nghiệm. Những ngày tháng đó đã giúp ông nhận ra rằng đổi mới và đa dạng hóa sản phẩm là chìa khóa cho sự phát triển của làng nghề.

Trở về làng, ông cùng với các nghệ nhân khác bắt tay vào việc sáng tạo những sản phẩm mới lạ, thay vì chỉ tập trung vào việc sản xuất những chiếc chiếu và đệm như trước. Ông dành nhiều thời gian vào quá trình thiết kế sản phẩm, sau đó hợp tác với bà con trong làng để làm các bộ phận cụ thể, cuối cùng ông tự tay hoàn thiện chúng.

Sau gần một thập kỷ chuyển mình, làng đệm bàng Phò Trạch đã thu được những thành tựu đáng khích lệ. Thu nhập của bà con làng được cải thiện, sản phẩm của họ đã tìm được chỗ đứng trên thị trường, thu hút nhiều khách hàng hơn và thậm chí mở rộng ra các thị trường nước ngoài.

UBND Tỉnh Thừa Thiên Huế vinh danh những đóng góp của nghệ nhân Nguyễn Viết Nam (chính giữa) trong việc gìn giữ phát triển làng nghề đệm bàng Phò Trạch

Vì sao sản phẩm từ cỏ bàng được khách hàng yêu thích?

Sản phẩm từ cỏ bàng của làng Phò Trạch là sự hòa quyện tuyệt vời giữa nghệ thuật thủ công và nguyên liệu tự nhiên. Những sản phẩm này mang trong mình vẻ đẹp dân dã, mộc mạc, nhưng không kém phần tinh tế. Chúng cũng được yêu thích bởi là sản phẩm thân thiện với môi trường.

Nét mộc mạc nhưng không kém phần tinh tế

Nguồn: Cỏ Bàng N.X

Được tận mắt ngắm nhìn những sản phẩm từ cây cỏ bàng mới thấy được hồn quê chất chứa trong từng đường nét, từng chi tiết.

Những sợi cỏ bàng mỏng manh được người thợ thủ công đan thành những món đồ đầy nghệ thuật, đánh thức trong ta những hồi ức về làng quê Việt, về cuộc sống giản dị và bình yên. Chính nét đẹp mộc mạc này đã làm nên sức cuốn hút của sản phẩm, khiến cho khách hàng không thể rời mắt.

Sản phẩm thân thiện với môi trường

Nguồn: Cỏ Bàng N.X

Chúng ta đang trong cuộc chiến với rác thải nhựa vốn gây ra rất nhiều vấn đề nghiêm trọng cho hệ sinh thái. Những sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên của làng đệm bàng Phò Trạch là lựa chọn mà chúng ta có thể hướng tới để thay thế cho đồ dùng nhựa.

Sợi cỏ bàng, nguồn nguyên liệu chính của các sản phẩm này, là một loại cây tự nhiên dễ tái sinh và không gây hại cho môi trường. Việc sử dụng sợi cỏ bàng làm nguyên liệu thay thế cho nhựa có thể giúp giảm tác động đến đất đai và đồng thời hạn chế lượng rác thải không phân hủy.

Ngoài ra, sản xuất thủ công của làng đệm bàng Phò Trạch thường không sử dụng các quy trình công nghiệp và máy móc gây ô nhiễm môi trường. Điều này giúp bảo vệ môi trường và duy trì sự cân bằng sinh thái trong khu vực.

Làm ra sản phẩm từ cây cỏ bàng là một quá trình công phu

Để cây cỏ bàng tự nhiên trên cánh đồng biến thành những sản phẩm thủ công độc đáo thì phải trải qua nhiều công đoạn, ở đây chúng tôi xin tóm gọn thành bốn bước quan trọng sau đây.

Thu hoạch cỏ bàng

Cỏ bàng thường được trồng ở rìa cánh đồng lúa, hàng năm sau khi ăn tết vào khoảng rằm tháng giêng, bà con ra đồng thu hoạch, họ dùng lưỡi liềm để cắt cỏ bàng sát gốc và sau đó làm sạch ruộng bàng để cây non tiếp tục phát triển từ gốc cây cũ, mất chừng một năm là có thể thu hoạch lại. Cỏ bàng thu hoạch được thường có chiều cao khoảng 2 – 3 mét.

Phơi khô cỏ bàng

Sau khi đem cỏ bàng từ ruộng về, bà con sẽ cắt bỏ phần ngọn, phần thân được giữ lại và phân loại theo kích thước, rồi đem ra nắng phơi khô. Thời gian phơi thường từ 2 đến 5 ngày.

Đập dẹt cỏ bàng

Cỏ Bàng sau khi phơi khô sẽ được mang đi đập dẹt bằng cách dùng một chiếc cối đập bàng. Hiện tại cả thôn có 4 chiếc cối được đặt tại 4 xóm của làng, là tài sản chung để bà con sử dụng. Đập bàng là công đoạn nặng nhọc, nên cần người đàn ông có sức mạnh hoặc nhiều người cùng tham gia đập.

Đan thành sản phẩm

Sợi cỏ bàng sau khi được đập dẹt sẽ được những người thợ thủ công đem ra đan. Trong quá trình đan, người thợ sắp xếp 20 -30 sợi bàng mềm theo cùng một hướng, sau đó họ quay lại đan theo hướng vuông góc so với những sợi đã sắp xếp trước đó. Họ cũng có thể thêm hoa văn hoặc chữ viết để làm cho sản phẩm trở nên tinh tế và thẩm mỹ hơn.